شناسایی تهیه‌کنندگان اظهارنامه‌های مالیاتی غیر واقعی بر اساس پردازش سیگنال‌های مغزی (EEG)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

2 دانشیار گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

3 استادیار گروه حسابداری، واحد علی آبادکتول، دانشگاه آزاد اسلامی، علی آباد کتول، ایران

4 استادیار گروه حسابداری، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

10.22034/iaar.2023.179300

چکیده

هدف: مالیات یکی از منابع مالی دولت است، اما متأسفانه فرار مالیاتی سال‌هاست رواج پیداکرده؛ این در حالی است که بر اساس آخرین تغییرات قانون مالیات‌‌های مستقیم، محاسبه مالیات به روش علی الراس حذف و جرم مالیاتی اضافه گردیده است و سازمان امور مالیاتی برای اثبات اظهارنامه‌های غیرواقعی با مشکل روبرو می‌شود. لذا این پژوهش باهدف شناسایی تهیه‌کنندگان اظهارنامه‌های غیرواقعی بر اساس روش دروغ‌سنجی با استفاده از سیگنال‌های مغزی تهیه‌شده است؛
روش: روش دروغ‌سنجی مغزی، با بررسی سیگنال‌های مغزی (استخراج مؤلفه شناختی p300) افراد دروغ‌گو (G) را تشخیص می‌دهد. بدین منظور ابتدا پروتکل اودبال[1] با 20 سؤال متشکل از 17 سؤال عادی و 3 سؤال کلیدی طراحی شد که پاسخ‌های دوگانه "بله" و"خیر"  داشت به‌نحوی‌که  تمامی سؤالات 3 مرتبه تصادفی نمایش داده می‌شد. این آزمون روی 40داوطلب در دو گروه راست‌گو[2] (N)و دروغ‌گو[3] (G) متشکل از 10 آقا و10 خانم اجرا شد. که از این تعداد 33 سیگنال مغزی (16نفر درگروه راست‌گو (N)و17 نفر درگروه دروغ‌گو (G)) موردقبول و پردازش قرار گرفت. سپس دامنه p300 از سیگنال مغزی افراد دروغ‌گو (G) استخراج گردید و نتایج دو گروه موردبررسی قرار گرفت.
یافته‌ها:  نتایج به‌دست‌آمده با شناسایی 14 فرد راست‌گو (N) و 16 فرد دروغ‌گو (G) به‌طور صحیح حاکی از توانمندی روش پیشنهادی در تشخیص اظهارنامه‌های غیرواقعی از واقعی با صحت  91%، حساسیت 93.3%، ویژگی 88.9% و دقت 87.5% می‌باشد.
نتیجه‌گیری: ازآنجایی‌که مغز، منشأ تصمیم‌گیری و سیگنال‌های مغزی، غنای اطلاعاتی بالایی دارد، دلایل کافی وجود دارد تا بتوان از روش پیشنهادی برای شناسایی تهیه‌کنندگان اظهارنامه‌های مالیاتی غیرواقعی استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها


  1. ابراهیم‌زاده، الیاس. علوی، سید محمد. صمصامی خداداد، فرشید. (1392)."طراحی و پیاده‌سازی سیستم دروغ‌سنجی مبتنى بر سیگنال الکتروانسفالوگرافى (EEG) ". مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، سال 11، شماره 1 ، ص20-26 .
  2. پژویان، جمشید. موسوی جهرمی، یگانه. (1372)."اثرمالیات بر شرکت‌ها در سرمایه‌گذاری بخش خصوصی". مجله علمی پژوهشی و مدیریتی، دوره 5، شماره 2 (پیاپی 18)، ص79-86 .
  3. تقوی، مهدی. درویشی، باقر. شهیکی تاش، محمدنبی. (1388). "مالیات بر عایدی سرمایه, سازمان امورمالیاتی کشور". پژوهشنامه مالیات، دوره 17، شماره 7، ص 121-154.
  4. حسینی، سید میثم. محفوظی، غلامرضا. خردیار، سینا. (تابستان 1400). " بررسی نقش گزارشگری مالیاتی متهورانه در احتمال وجود تقلب در صورتهای مالی". فصلنامه تحقیقات حسابداری و حسابرسی. انجمن حسابداری ایران، شماره 50، ص 163-176.
  5. دستگیر، محسن. غریبی، مریم. (1394). "کاربست روش‌های داده‌کاوی به‌منظور ارتقای عملکرد تشخیص فرار مالیاتی". پژوهشنامه مالیات. دوره 23، شماره 28، ص 95-116.
  6. رئیس دانا، سمیه. صفری، سمانه. (1398). "پردازش غیر خطی و آنالیز آماری سیگنال‌های EEG در بررسی خوشایندی و علاقه مندی به انتخاب یک کالا". مجله مهندسی پزشکی زیستی. دوره 13، شماره 2 بهار، ص117-134
  7. رحیمی کیا، اقبال. محمدی، شاپور. غضنفری، مهدی. (1394). "تشخیص فرار مالیاتی با استفاده از سیستم هوشمند ترکیبی" پژوهشنامه مالیات. دوره 23، شماره 26، ص 136-164.
  8. رنگریز، حسن. خورشیدی، غلامحسین. (آبان1383).کتاب مالیه عمومی و تنظیم خط مشی مالی دولت. شرکت چاپ ونشر بازرگانی مهر وابسته به موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی. ص 40.
  9. سامعی راد، مهدی. شاه بهرامی، اسدالله. (1395). "بهبود کارایی الگوریتم‌های تشخیص تقلب مالیاتی با استفاده از الگوهای پردازش موازی"‌. پژوهشنامه مالیات. دوره 24، شماره 29، ص ۱۱-۳۲.
  10. ستایش، محمد حسین. کریمی پور، عیسی. (بهار 1398). " حسابداری خارج از ترازنامه: انگیزهها، روشها، پیامدها و راهکارها ". فصلنامه مطالعات حسابداری و حسابرسی. انجمن حسابداری ایران، شماره 29، ص 5-16.
  11. سعیدی، پرویز. کلامی، عبدالحکیم. (1388). "تأثیر تغییر قانون مالیات بر درآمد شرکت‌ها بر سرمایه‌گذاری شرکت‌های تولیدی". فصلنامه مدیریت صنعتی.  شماره 7، ص 93-112.
  12. سیابیدی، محمدرضا. (1396). "راه های مقابله و جلوگیری از فرار مالیاتی". فصلنامه علمی حقوقی قانون یار. شماره 4، ص 145-159.
  13. صدیقی کمال، لیلا. (1392). "تقلب در صورت‌های مالی بر اساس گزارش انجمن بازرسان رسمی تقلب". مجله حسابرس شماره 64، ص 116 -120.
  14. صفایی نیکو، حمید. (1375). "برآورد ظرفیت مالیاتی استان همدان". پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
  15. صمدی، علی حسین. تنابنده، رضیه. (1392). "فرار مالیاتی در ایران (بررسی علل و آثار و برآورد میزان آن) ". پژوهشنامه مالیات. جلد ۲۱، شماره ۱۹، ص ۷۷-۱۰۶.
  16. عباسی، ابراهیم. فهیمی، محبوبه. (زمستان 1399). " مدل تشخیص تقلب در صورتهای مالی با استفاده از نسبت های مالی ". فصلنامه مطالعات حسابداری و حسابرسی. انجمن حسابداری ایران، شماره 36، ص 99-122.
  17. محمودی، مرضیه. " فرار مالیاتی ۱۰۰هزار میلیارد تومانی / فراریان مالیاتی چه کسانی‌اند؟" تاریخ دسترس 10/04/1400
  18. مهرکام، مهرداد. مقدم، فاطمه حصنی. (بهار 1400). " بررسی اثرات مالیاتی رسیدگی به تراکنشهای بانکی بر حقوق صاحبان سهام ، تولیدات شرکت و صنعت". فصلنامه تحقیقات حسابداری و حسابرسی. انجمن حسابداری ایران، شماره 49، ص 195-206.
  19. میرزایی، محمد مهدی. مجتهدزاده، ویدا. ابوحمزه، مینا. (1394). "تأثیر کیفیت افشای شرکتی بر کاهش گریز مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار" پژوهش های تجربی حسابداری. سال چهارم، شماره 15، ص 1-21.
  20. نادران، الیاس. اسلامی، آرش. چشمی، علی. (1388). کالینز و جونز، مالیه عمومی و اقتصاد عمومی. جلد اول، ترجمه انتشارات سمت.
  21. هاشمیان، رضا. کاسکی لنگرودی، مهدی. هاشمیان، راضیه. (1396). " بررسی قانون مالیات بر ارزش افزوده و چالش های اجرای آن". اولین همایش بین المللی و سومین همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی.
  22. Abdelfattah, T. and Aboud, A. (2020). "Tax avoidance, corporate governance, and corporate social responsibility: The case of the Egyptian capital market", Journal of International Accounting, Auditing and Taxation. 38: 100304
  23. Bergman, M. (2010). "Tax Evasion and the Rule of Law in Latin America: The Political Culture of Cheating and Compliance in Argentina and Chile". Penn State University Press.
  24. Dechow, P. M., Sloan, R. G. & Sweeney, A. P. (1996). "Causes and Consequences of Earnings Manipulation: an Analysis of Firms subject to Enforcement Actions by the SEC". Contemporary Accounting Research, 13 (1): 1-36
  25. Ebrahimzadeh. E, Shams. M, Rahimpour Jounghani. A, et al. (2021). “Localizing confined epileptic foci in patients with an unclear focus or presumed multifocality using a component-based EEG-fMRI method”. Cogn Neurodyn, 15(2):207-222.
  26. Ebrahimzadeh. E, Soltanian-Zadeh, H.  Araabi, B. N. Fesharaki, S. S. H. & Habibabadi, J. M (2019). "Component-related BOLD response to localize epileptic focus using simultaneous EEG-fMRI recordings at 3T", Journal of Neuroscience Methods, 322: 34-49
  27. Ebrahimzadeh. E, Alavi, S. M.  .Bijar, A & Pakkhesal A. R. (2013). "A Novel Approach for Detection of Deception Using Smoothed Pseudo Wigner-Ville Distribution (SPWVD)" . Biomedical Science and Engineering, 6 (1): 8-18
  28. Ebrahimzadeh. E, M. Shams, F. Fayaz, L. Rajabion, M. Mirbagheri, B. N. Araabi, H. Soltanian-Zadeh (2019),” Quantitative determination of concordance in localizing epileptic focus by component-based EEG-fMRI,” Computer Methods and Programs in Biomedicine, 177: 231-241.
  29. Gavoille, N. and Zasova, A. (2021). "Foreign ownership and labor tax evasion: Evidence from Latvia". Economics Letters, 110030, In Press.
  30. Gleason, C., and Mills. L.F. (2002). "Materiality and Contingent Tax Liability Reporting". The Accounting Review, 77 (2): 317–342.
  31. Goumagias, N.D. Hristu-Varsakelis, D. & Saraidaris, A. (2012). "A Decision Support Model for Tax Revenue Collection in Greece". Decision Support Systems, 53 (1): 96-73
  32. González, P.C and Velasquez, J.D. (2013). "Characterization and detection of taxpayers with false invoices using data mining techniques " Expert Systems with Applications, 40: 1427–1436.
  33. Jacquemet, N. Luchini, S. Malézieuxc, A. & Shogren, J.F. (2020). "Who’ll stop lying under oath? Empirical evidence from tax evasion games", European Economic Review. 124: 103369
  34. Kemme, D. M. Parikh, B & Steigner, T (2020). "Tax Morale and International Tax Evasion", Journal of World Business. 55 (3): 101052

Schneider, F. and Enste, D. (2000). "Shadow Economies: Size, Causes,